1919 yılı başlarında İngilizler, Türklerin Pontusçulara karşı geliştirmiş oldukları direnişlerden rahatsız olmaya başlamışlardı. Damat Ferit Paşa, Sadrazam olduktan sonra sorunun çözümü için yollar aramaya başlamıştı. 30 Nisan 1919'da 9. Ordu Müfettişliğine atanan Mustafa Kemal, Samsun'a, görev bölgesindeki iç huzuru sağlamak, silah ve cephaneleri toplamak, vatandaşlara silah dağıtılmasını engellemek ve bunu yapan kuruluşları ortadan kaldırmak üzere gönderildi. 16 Mayıs 1919'da Samsun'a hareket eden Mustafa Kemal 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıktı. İngilizlerin denetiminde olan Samsun'da milli mücadele hareketi için istediklerini gerçekleştiremeyeceğini anlayan Mustafa Kemal, 25 Mayısta Havza'ya geçti. Samsun'a çıkışını Mustafa Kemal, Nutuk'ta şu şekilde anlatmıştır :
" 1919 yılı Mayıs'ının 19'uncu günü Samsun'a çıktım. Genel durum ve manzara : Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu durum, Dünya Savaşı'nda yenilmiş, Osmanlı ordusu her tarafta zedelenmiş, Şartları ağır bir ateşkes Antlaşması imzalamış, Büyük Harbin uzun yılları boyunca, millet yorgun ve fakir bir halde. Milleti ve memleketi Dünya Savaşı'na sokanlar, kendi hayatları endişesine düşerek memleketten kaçmışlar. Saltanat ve hilafet makamında bulunan Vahdettin, soysuzlaşmış, şahsını ve yalnız tahtını emniyete alabileceğini hayal ettiği alçakça tedbirler araştırmakta. Damat Ferit Paşa'nın başkanlığındaki hükümet aciz, haysiyetsiz, korkak, yalnız Padişahın iradesine tabi ve onunla beraber şahıslarını koruyabilecek herhangi bir duruma razı, Ordunun elinde silahları ve cephanesi alınmış ve alınmakta. İtilaf Devletleri, ateşkes Antlaşmasının hükümlerine uymağa lüzum görmüyorlar. Birer vesileyle itilaf donanmaları ve askerleri İstanbul'da Adana vilayeti Fransızlar, Urfa, Maraş, Gaziantep İngilizler tarafından işgal edilmiş. Antalya ve Konya'da İtalya askeri birlikleri, Merzifon ve Samsun'da İngiliz askerleri bulunuyor. Her tarafta yabancı subay ve memurlar ve ajanlar faaliyette. Nihayet başlangıç kabul ettiğimiz tarihten dört gün önce 15 Mayıs 1919'da itilaf Devletleri'nin uygun görmesiyle Yunan ordusu İzmir'e çıkartılıyor. Bundan başka, memleketin her tarafından Hıristiyan azınlıklar gizli, açık milli emel ve maksatlarını gerçekleştirmeğe, devletin bir an evvel çökmesine, çalışıyorlardı. "
Mustafa Kemal Paşa ile birlikte Samsuna çıkanlar :
01
Kurmay Albay Kazım Dirik Müfettişlik Kurmay Başkanı
02
Kurmay Albay Mehmet Arif Ayıcı Kurmay Başkanı Yardımcısı
03
Kurmay Binbaşı Hüsrev Gerede Birinci şube müdürü
04
Binbaşı Kemal Doğan Müfettişlik Topçu Kumandanı
05
Dr. Albay İbrahim Tali Öngören Ordu Sıhhiye Başkanı
06
Dr. Binbaşı Refik Saydam Sıhhiye Başkan Yardımcısı
07
Yüzbaşı Cevat Abbas Gürer Müfettişlik Başyaveri
08
Üsteğmen Muzaffer Kılıç Müfettişlik ikinci Yaveri
09
Yüzbaşı Ali Şevket Öndersev Müfettişlik Emir Subayı
10
Üsteğmen Hayati, Kurmay Başkanı Emir Subayı
11
Yüzbaşı Mümtaz Tünay
12
Yüzbaşı İsmail Hakkı
13
Yüzbaşı Mustafa Süsoy Karargah komutanı
14
Üsteğmen Abdullah, İaşe Subayı
15
Birinci Sınıf Katip Faik Aybars Şifre Katibi
16
Dördüncü Sınıf Katip Memduh Şifre Katibi Yardımcısı
